โรคกลัวน้ำ (โรคพิษสุนัขบ้า) ไม่ใช่เรื่องไกลตัว รู้ทันอาการ ป้องกันได้

ช่วงหน้าร้อนแบบนี้ มีโรคหนึ่งที่ต้องระวังเป็นพิเศษ นั่นก็คือโรคกลัวน้ำหรือ โรคพิษสุนัขบ้า  ซึ่งในชีวิตประจำวันของเรา อาจมีการสัมผัสกับสัตว์ต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นสัตว์เลี้ยงแสนรักอย่างสุนัขและแมว โดยเฉพาะเมื่อถูกกัดหรือข่วน อาจทำให้เป็น "โรคพิษสุนัขบ้า" ได้ ซึ่งโรคนี้ไม่ได้เป็นเรื่องไกลตัวอย่างที่หลายคนเข้าใจ และเมื่อแสดงอาการแล้วจะไม่สามารถรักษาให้หายได้ ซึ่งยังคงมีผู้เสียชีวิตจากโรคนี้ในประเทศไทยอยู่ทุกปี ดังนั้นการป้องกันจึงเป็นสิ่งสำคัญที่สุด ไม่ว่าคุณจะเป็นเจ้าของสัตว์เลี้ยงหรือไม่ก็ตาม การมีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับโรคนี้ จะช่วยให้คุณและคนที่คุณรักปลอดภัยจากภัยร้ายนี้ได้

ยาวไปเลือกอ่านตามหัวข้อได้นะ

1. สาเหตุและการติดต่อของโรคพิษสุนัขบ้า

2. อาการของโรคพิษสุนัขบ้าในระยะต่าง ๆ

3. วิธีป้องกันโรคพิษสุนัขบ้า

4. การดูแลและการรักษาหลังสัมผัสโรคพิษสุนัขบ้า

1. สาเหตุและการติดต่อของโรคพิษสุนัขบ้า

โรคกลัวน้ำ หรือที่รู้จักกันในชื่อโรคพิษสุนัขบ้า เป็นโรคติดต่อร้ายแรงที่เกิดจากเชื้อไวรัสเรบีส์ (Rabies virus) ซึ่งส่งผลต่อระบบประสาทส่วนกลางของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม รวมถึงคนด้วย โรคนี้มีอันตรายถึงชีวิต และเมื่อแสดงอาการแล้วจะไม่สามารถรักษาให้หายได้

สาเหตุหลักของการเกิดโรคพิษสุนัขบ้า

• การสัมผัสน้ำลายของสัตว์ที่ติดเชื้อ ซึ่งส่วนใหญ่เกิดจากการถูกสัตว์ที่มีเชื้อไวรัสเรบีส์กัด ข่วน หรือเลียบริเวณที่มีบาดแผล ทำให้เชื้อไวรัสเข้าสู่ร่างกายผ่านทางบาดแผล และเดินทางไปยังระบบประสาทส่วนกลาง
• สัตว์ที่เป็นพาหะนำโรค สุนัขและแมวเป็นสัตว์ที่นำโรคพิษสุนัขบ้ามาสู่คนได้บ่อยที่สุด รวมถึงสัตว์อื่น ๆ ที่เป็นพาหะนำโรคได้ เช่น ค้างคาว สัตว์ป่า (เช่น ลิง ชะนี กระรอก) และสัตว์เลี้ยง (เช่น วัว ควาย ม้า)

การติดต่อของโรคพิษสุนัขบ้า

• การถูกกัด เป็นช่องทางการติดต่อหลัก โดยน้ำลายที่มีเชื้อไวรัสจะเข้าสู่บาดแผล
• การถูกข่วน แม้จะไม่รุนแรงเท่าการถูกกัด แต่ก็สามารถทำให้เชื้อไวรัสเข้าสู่ร่างกายได้
• การถูกเลียบริเวณที่มีบาดแผล น้ำลายของสัตว์ที่มีเชื้อไวรัส สามารถเข้าสู่ร่างกายผ่านทางบาดแผลได้
• การสัมผัสกับเนื้อเยื่อที่มีเชื้อไวรัส ในกรณีที่พบได้น้อย เช่น การสัมผัสกับสมองหรือเนื้อเยื่อของสัตว์ที่ติดเชื้อ
  

2. อาการของโรคพิษสุนัขบ้าในระยะต่าง ๆ

โรคพิษสุนัขบ้าเป็นโรคติดต่อร้ายแรง เมื่อเชื้อเข้าสู่ร่างกาย จะเดินทางไปตามเส้นประสาทส่วนปลาย เข้าสู่ระบบประสาทส่วนกลาง และทำให้เกิดอาการทางระบบประสาทที่รุนแรงจนถึงแก่ชีวิตได้ ซึ่งอาการของโรคพิษสุนัขบ้าแบ่งออกเป็นระยะต่าง ๆ ดังนี้

1. ระยะฟักตัว (Incubation Period)

• ระยะนี้ผู้ป่วยจะยังไม่แสดงอาการใด ๆ
• ระยะฟักตัวอาจนานตั้งแต่ 2-3 สัปดาห์ ถึง 1 ปี หรือนานกว่านั้น ขึ้นอยู่กับหลายปัจจัย เช่น ปริมาณเชื้อที่ได้รับ ความรุนแรงของบาดแผล ตำแหน่งที่ถูกกัด และภูมิคุ้มกันของแต่ละบุคคล
• โดยทั่วไป ระยะฟักตัวเฉลี่ยอยู่ที่ 1-3 เดือน

2. ระยะอาการนำ (Prodromal Stage)

• ระยะนี้เป็นช่วงเริ่มต้นของอาการ ผู้ป่วยจะมีอาการที่ไม่จำเพาะ คล้ายกับไข้หวัดใหญ่ คือ มีไข้ต่ำ ๆ ปวดศีรษะ อ่อนเพลีย เบื่ออาหาร เจ็บคอ คลื่นไส้ อาเจียน กระสับกระส่าย วิตกกังวล อาการที่สำคัญคือ คัน ชา หรือเจ็บแปลบๆ บริเวณแผลที่ถูกกัด ซึ่งระยะนี้กินเวลาประมาณ 2-10 วัน

3. ระยะอาการทางประสาท (Neurological Stage)

• ระยะนี้เป็นระยะที่อาการทางระบบประสาทปรากฏชัดเจน แบ่งออกเป็น 2 รูปแบบ คือ
  • รูปแบบคลุ้มคลั่ง (Furious Rabies) จะมีอาการกระสับกระส่ายอย่างมาก กลัวแสง กลัวลม กลัวน้ำ (Hydrophobia) เนื่องจากกล้ามเนื้อที่ใช้ในการกลืนหดเกร็ง สับสน คลุ้มคลั่ง อาละวาด มีพฤติกรรมก้าวร้าว น้ำลายไหลมาก ชักเกร็ง
  • รูปแบบอัมพาต (Paralytic Rabies) มีอาการ อ่อนแรง หรืออัมพาต เริ่มจากบริเวณที่ถูกกัด แล้วลามไปทั่วร่างกาย กลืนลำบาก พูดลำบาก ซึมลง ไม่แสดงอาการกลัวน้ำ ซึ่งระยะนี้กินเวลาประมาณ 2-7 วัน

4. ระยะสุดท้าย (Coma and Death)

• ผู้ป่วยจะซึมลง ไม่รู้สึกตัว และเข้าสู่ภาวะโคม่า
• ระบบหายใจและระบบไหลเวียนโลหิตล้มเหลว
• เสียชีวิตในที่สุด
  

3. วิธีป้องกันโรคพิษสุนัขบ้า

โรคพิษสุนัขบ้าเป็นโรคร้ายแรงที่อันตรายถึงชีวิต การป้องกันจึงเป็นสิ่งสำคัญที่สุด วิธีป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าสามารถแบ่งออกเป็น 2 แนวทางหลัก ๆ ดังนี้

1. การป้องกันก่อนสัมผัสโรค (Pre-exposure prophylaxis)

• การฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้า
  • เหมาะสำหรับผู้ที่มีความเสี่ยงสูง เช่น สัตวแพทย์ ผู้ที่ทำงานเกี่ยวกับสัตว์ป่า ผู้ที่เดินทางไปยังพื้นที่ที่มีการระบาดของโรค
  • การฉีดวัคซีนจะช่วยสร้างภูมิคุ้มกันในร่างกาย ทำให้เมื่อถูกสัตว์กัดหรือสัมผัสโรค จะไม่ป่วยหรือมีอาการรุนแรงน้อยลง
• การหลีกเลี่ยงการสัมผัสสัตว์เสี่ยง
  • ไม่เข้าใกล้สัตว์ที่ไม่รู้จัก โดยเฉพาะสัตว์จรจัด หรือสัตว์ที่มีพฤติกรรมผิดปกติ
  • ไม่แหย่ หรือแกล้งสัตว์ เพราะอาจทำให้สัตว์ตกใจและกัดได้
  • หากพบสัตว์ที่สงสัยว่าอาจเป็นโรคพิษสุนัขบ้า เช่น สัตว์ที่มีน้ำลายไหลยืด เดินโซเซ ให้แจ้งเจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้องทันที

2. การป้องกันหลังสัมผัสโรค (Post-exposure prophylaxis)

• การล้างแผล
  • หากถูกสัตว์กัด ข่วน หรือเลียบริเวณที่มีบาดแผล ให้รีบล้างแผลด้วยน้ำสะอาดและสบู่ทันที ประมาณ 15 นาที
  • ใส่ยาฆ่าเชื้อ เช่น เบตาดีน หรือแอลกอฮอล์ 70%
• การพบแพทย์
  • รีบไปพบแพทย์ทันที เพื่อรับการประเมินบาดแผล และรับวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้า หรือเซรุ่ม (Rabies immunoglobulin) ตามความจำเป็น
  • แพทย์จะพิจารณาการให้วัคซีนตามความเสี่ยงของการติดเชื้อ โดยจะสอบถามข้อมูลเกี่ยวกับสัตว์ที่กัด และลักษณะบาดแผล
• การสังเกตอาการสัตว์
  • หากเป็นสัตว์เลี้ยงที่มีเจ้าของ ให้สอบถามประวัติการฉีดวัคซีนของสัตว์
  • หากเป็นสัตว์จรจัด หรือไม่ทราบประวัติ ให้สังเกตอาการสัตว์เป็นเวลา 10 วัน หากสัตว์ตาย ให้รีบแจ้งเจ้าหน้าทีสาธารณสุขเพื่อนำซากไปตรวจหาเชื้อ
• การฉีดวัคซีนในสัตว์เลี้ยง
  • นำสัตว์เลี้ยงของท่านไปฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าตามกำหนด และฉีดซ้ำทุกปี
  • ไม่ปล่อยสัตว์เลี้ยงไปในที่สาธารณะโดยไม่มีสายจูง
  • ควบคุมจำนวนสัตว์เลี้ยงไม่ให้มีมากเกินไป

4. การดูแลและการรักษาหลังสัมผัสโรคพิษสุนัขบ้า

การดูแลและรักษาหลังสัมผัสโรคพิษสุนัขบ้าเป็นสิ่งสำคัญมาก เพราะโรคนี้เป็นอันตรายถึงชีวิต และไม่มีทางรักษาให้หายขาดเมื่อแสดงอาการแล้ว การดูแลและรักษาที่ถูกต้องและทันท่วงทีจึงเป็นสิ่งสำคัญที่สุด

1. การปฐมพยาบาลเบื้องต้น

• ล้างแผลทันที ล้างแผลด้วยน้ำสะอาดและสบู่หลาย ๆ ครั้ง อย่างน้อย 15 นาที โดยล้างให้ลึกถึงก้นแผล เพื่อลดปริมาณเชื้อไวรัสที่อาจปนเปื้อนในบาดแผล
• ใส่ยาฆ่าเชื้อ หลังจากล้างแผลสะอาดแล้ว ให้ใส่ยาฆ่าเชื้อ เช่น โพวิโดนไอโอดีน (Povidone-iodine) หรือแอลกอฮอล์ 70% เพื่อฆ่าเชื้อโรค
• ไม่ควรเย็บแผล หลีกเลี่ยงการเย็บแผลโดยไม่จำเป็น เพราะอาจทำให้เชื้อไวรัสแพร่กระจายได้ง่ายขึ้น

2. การรักษาทางการแพทย์

• พบแพทย์ทันที หลังจากปฐมพยาบาลเบื้องต้นแล้ว ให้รีบไปพบแพทย์ทันที เพื่อรับการประเมินความเสี่ยงและรับการรักษาที่เหมาะสม
• วัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้า แพทย์จะพิจารณาให้วัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้า โดยจะฉีดวัคซีนตามกำหนดนัดหมาย เพื่อกระตุ้นให้ร่างกายสร้างภูมิคุ้มกันต่อเชื้อไวรัส
• อิมมูโนโกลบูลิน (Rabies Immunoglobulin) ในกรณีที่สัมผัสโรคที่มีความเสี่ยงสูง แพทย์อาจพิจารณาให้อิมมูโนโกลบูลิน ซึ่งเป็นสารภูมิคุ้มกันสำเร็จรูป เพื่อให้ร่างกายมีภูมิคุ้มกันต่อเชื้อไวรัสทันที
• การสังเกตอาการ หลังจากได้รับการรักษาแล้ว ควรสังเกตอาการของตนเองอย่างใกล้ชิด หากมีอาการผิดปกติ เช่น ไข้ ปวดหัว หรืออาการทางระบบประสาท ควรรีบไปพบแพทย์ทันที

3. การสังเกตอาการสัตว์ที่สัมผัส

• สังเกตอาการสัตว์ หากเป็นไปได้ ควรสังเกตอาการของสัตว์ที่สัมผัสอย่างน้อย 10 วัน หากสัตว์แสดงอาการผิดปกติหรือเสียชีวิต ควรรีบแจ้งแพทย์ทันที
• แจ้งประวัติการฉีดวัคซีน หากทราบประวัติการฉีดวัคซีนของสัตว์ที่สัมผัส ควรแจ้งให้แพทย์ทราบ เพื่อประกอบการพิจารณาการรักษา
  

4. การดูแลตนเอง

• พักผ่อนให้เพียงพอ การพักผ่อนให้เพียงพอจะช่วยให้ร่างกายฟื้นตัวได้เร็วขึ้น
• รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ การรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ จะช่วยเสริมสร้างภูมิคุ้มกันของร่างกาย
• หลีกเลี่ยงความเครียด ความเครียดอาจส่งผลต่อระบบภูมิคุ้มกันของร่างกาย
  

อ่านบทความอื่น ๆ เพิ่มเติมได้ที่ ทาสแมวต้องรู้ วิธีดูแลตัวเองเมื่อโดนแมวข่วน หรือ แมวกัด

และอย่าลืมว่าโรคพิษสุนัขบ้าเป็นโรคที่ป้องกันได้ด้วยวัคซีน การฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์เลี้ยงเป็นวิธีที่ดีที่สุดในการป้องกันโรคนี้ หากถูกสัตว์กัด ข่วน หรือเลียบริเวณที่มีบาดแผล ควรรีบไปพบแพทย์ทันที เพราะหากป่วยแล้วอาจเสียทั้งเวลา และเสียค่ารักษาพยาบาลอีกด้วย ดังนั้น มาเตรียมความพร้อมเรื่องค่ารักษาไว้ล่วงหน้า เพราะเราไม่สามารถคาดเดาได้ว่าอนาคตโรคร้ายจะมาเยือนตอนไหน สามารถเตรียมความพร้อมเรื่องค่ารักษายามเจ็บป่วย ด้วยประกันสุขภาพเหมาจ่าย จากเมืองไทยประกันชีวิต ไว้ช่วยดูแลค่ารักษา ตั้งแต่ 2 แสน - 100 ล้านบาท จะได้ไม่ต้องกังวลเรื่องค่ารักษา

รายละเอียดเพิ่มเติม

☑️ โทร.1766 ทุกวัน ตลอด 24 ชั่วโมง

☑️ ติดต่อตัวแทนประกันชีวิต/ ช่องทางที่ดูแลท่าน

โปรดศึกษารายละเอียดความคุ้มครอง เงื่อนไข และข้อยกเว้นก่อนตัดสินใจทำประกันภัย

ที่มา : สืบค้นเมื่อวันที่ 03/04/68

🔖  รพ. ศิริราช ปิยมหาราชการุณย์

🔖  กรมควบคุมโรค

🔖  รพ. ศิครินทร์